Bạn có biết rằng đến 80% tất cả các loài cây đều là loài lưỡng tính, tức là trên hoa có cả hai giới tính là và có khả năng thụ phấn bằng cách tự thụ phấn, chỉ có 15% là cây đơn tính thụ phấn bằng cách giao phấn. Vậy quá trình tự thụ phấn là gì, và nó có ảnh hưởng như thế nào đến cây trồng.
Cây tự thụ phấn là gì?
Tự thụ phấn là quá trình phấn hoa rơi vào đầu nhụy (cây hạt kín) hoặc noãn (cây hạt trần) của chính hoa đó trong quá trình giao phối của cây. Có hai trường hợp tự thụ phấn là: phấn hoa kết hợp cùng với đầu nhụy của cùng một bông hoa đó, trường hợp này được gọi là tự phối; trường hợp thụ phấn khác hoa cùng gốc.
Một số loài hoa đặc biệt đảm bảo sự tự thụ phấn diễn ra bằng cách thụ phấn ngậm (hoa ko nở ra), nhị hoa di chuyển về phía đầu nhụy để tiếp xúc.
Đặc điểm của cây tự thụ phấn
Ưu điểm:
Đảm bảo tính di truyền ổn định, giữ các đặc tính vốn có của cây không bị thay đổi trong môi trường sống.
Không phụ thuộc vào các tác nhân thụ phấn để trung chuyển phấn hoa từ nơi này qua nơi khác như ong, gió, côn trùng,…
Thích hợp cho những cây trồng ít có hoa hoặc trồng phân bố rộng.
Nhược điểm:
Thiếu sự thay đổi trong di truyền hiến cho thực vật khó có khả năng thích ứng với môi trường sống mới hoặc gặp các sâu bệnh hại.
Tự thụ phấn còn có thể dẫn tới suy thoái của loài do xuất hiện của các đột biến lặn có hại cho cây.
Cây con kế thừa tất cả các đặc tính có lợi và có hại từ cây mẹ, và cả các đặc tính có hại đột biến phát sinh trong quá trình thụ phấn.
Một số lưu ý khi trồng cây tự thụ phấn
Những tác nhân làm giảm sự thụ phấn
Thời tiết là một trong những yếu tố ảnh hưởng mạnh đến sự tự thụ phấn của cây, trời mưa nhiều khiến nước mưa rửa trôi phấn hoa hoặc là rụng hoa khiến cho sự thụ phấn giảm, cây ra ít quá hơn, chất lượng kém hơn.
Tương tự nếu thời tiết quá lạnh, đóng băng phấn hoa khiến hoa không thể thụ phấn được.
Nhiệt độ quá cao có thể làm biến đổi các tính chất sinh học của phấn hoa, làm phấn hoa mất đi khả năng thụ phấn, hoặc các đột biến có hại cho đời sau.
Hỗ trợ tự thụ phấn của cây
Mặc dù có khả năng tự thụ phấn nhưng hiệu suất thụ phấn vẫn vô cùng thấp, để nâng cao thì người trồng vườn cần nuôi thêm ong, đóng vai trò vận chuyển phấn hoa, tăng thêm khả năng thụ phấn cho cây.
Ngoài ra còn một cách để tự thụ phấn cho cây là can thiệp bằng tay, giúp cây tự thụ phấn, hoặc để phối giống cây trồng cho ra giống mới. Cách này cần phải có kĩ năng và hiểu biết nhất định mới có thể thực hiện được. Bạn nên hỏi thêm ý kiến văn phòng khuyến nông của địa phương để biết thêm về phương pháp này.
Bài viết đã giúp bạn hiểu thêm hơn về sự tự thụ phấn ở các loài cây lưỡng tính, và một số những lưu ý trong quá trình thụ phấn của chúng rồi. Hãy tìm hiểu thêm những kiến thức khác trong các bài viết của tinnhavuon nhé.
Là một người yêu hoa, thích trồng cây và chia sẻ mọi thứ về sân vườn.